موضوع «شیطان دشمن قسم خوردۀ انسان» از مثنوی شریف توسط استاد محمد قدسی

شیطان دشمن قسم خوردۀ انسان است او آدم صفی الله را از بهشت با مکر و حیله بیرون ساخت تا چه رسد فرزندان او

(سوره البقره) (168) (ص 25)يَا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُواْ مِمَّا فِي الأَرْضِ حَلاَلاً طَيِّباً وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ (168) إِنَّمَا يَأْمُرُكُمْ بِالسُّوءِ وَالْفَحْشَاء وَأَن تَقُولُواْ عَلَى اللّهِ مَا لاَ تَعْلَمُونَ(169)

(سورة الأعراف )(27)(ص 153)يَا بَنِي آدَمَ لاَ يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطَانُ كَمَا أَخْرَجَ أَبَوَيْكُم مِّنَ الْجَنَّةِ يَنزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوْءَاتِهِمَا إِنَّهُ يَرَاكُمْ هُوَ وَقَبِيلُهُ مِنْ حَيْثُ لاَ تَرَوْنَهُمْ إِنَّا جَعَلْنَا الشَّيَاطِينَ أَوْلِيَاء لِلَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ (سورة الأعراف )(22)(ص 152) فَدَلاَّهُمَا بِغُرُورٍ فَلَمَّا ذَاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُمَا سَوْءَاتُهُمَا وَطَفِقَا يَخْصِفَانِ عَلَيْهِمَا مِن وَرَقِ الْجَنَّةِ وَنَادَاهُمَا رَبُّهُمَا أَلَمْ أَنْهَكُمَا عَن تِلْكُمَا الشَّجَرَةِ وَأَقُل لَّكُمَا إِنَّ الشَّيْطَآنَ لَكُمَا عَدُوٌّ مُّبِينٌ (22)‏

پس آن دو را با مكر و فريب از مقام و منزلتشان فرود آورد [ و به خوردن درخت ممنوعه نزديك كرد ] ، هنگامي كه از آن درخت چشيدند ، شرمگاه بدنشان بر دو نفرشان نمايان شد و هر دو دست به كار چسبانيدن برگ [ درختان ] بهشت به خود شدند ; و پروردگارشان بر آن دو بانگ زد : آيا من شما را از آن درخت نهى نكردم، وبه شما نگفتم : بى ترديد شيطان براى شما دشمنى آشكار است؟!(22)
‏(سوره يوسف) (5)(ص236) قَالَ يَا بُنَيَّ لاَ تَقْصُصْ رُؤْيَاكَ عَلَى إِخْوَتِكَ فَيَكِيدُواْ لَكَ كَيْداً إِنَّ الشَّيْطَانَ لِلإِنسَانِ عَدُوٌّ مُّبِينٌ (5)

(س الإسراء)(53)(ص287)وَقُل لِّعِبَادِي يَقُولُواْ الَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ الشَّيْطَانَ يَنزَغُ بَيْنَهُمْ إِنَّ الشَّيْطَانَ كَانَ لِلإِنْسَانِ عَدُوّاً مُّبِيناً (53)

به بندگانم بگو سخنی را که نیکوتر است بگویند؛ زیرا شیطان [با وادارکردنشان به گفتنِ سخنان ناروا و زشت] بین آنان فتنه انگیزی و فسادگری می کند؛ چراکه شیطان همواره دشمن آشکار انسان است«53»

دفتر سوم

( 2847) اى خليفه زادگان ،دادى كنيد

حزم بهر روز ميعادى كنيد

روز ميعاد: روز رستاخيزخليفه زاده: كنايت از فرزند آدم كه خدايش خليفه قرار داد.بقره / 30 / ص6 : وَ إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَئكَةِ انّی جَاعِلٌ فىِ الْأَرْضِ خَلِيفَةً  …

( 2848) آن عدوّى كز پدرتان، كين كشيد                                                       سوى زندانَش، ز علّيين كشيد

عَدو: كنايت از شيطان.

( 2849) آن شه شطرنجِ دل را ،مات كرد                                                        از بهشتش سخره آفات كرد

شه شطرنج دل: استعارت از آدم (ع). علّيّين: بهشت.بقره / 36 / ص6: فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطَانُ عَنهَْا فَأَخْرَجَهُمَا مِمَّا كاَنَا فِيهِ  وَ قُلْنَا اهْبِطُواْ بَعْضُكمُ‏ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ

( 2850) چند جا بندش گرفت اندر نَبَرد                                                 تا به كُشتى، در فكندش، روى زرد

بند: اصطلاحى است در فن كشتى كه چون بند طرف را گيرند اگر در فن كشتى ماهر نباشد و دفع آن نتواند، مغلوب گردد.روى زرد: شرمگین

( 2851) اين چنين كرده است با آن پهلوان                                                 سست سستش منگريد اى ديگران

ديگران: كسان، مردمان. كه در پايه آدم نيستند.

( 2852) مادر و باباى ما را آن حسود                                                             تاج و پيرايه به چالاكى ربود

تاج و پيرايه: كنايت از نعمت‏ها و لباس‏هاى بهشتى.

( 2853) كردشان آن جا برهنه و زار و خوار                                                      سال‏ها بگريست آدم، زار زار

اعراف / 27/ ص153: يَابَنىِ ءَادَمَ لَا يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطَانُ كَمَا أَخْرَجَ أَبَوَيْكُم مِّنَ الْجَنَّةِ يَنزِعُ عَنهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيرُيَهُمَا سَوْءَاتهِمَا  إِنَّهُ يَرَئكُمْ هُوَ وَ قَبِيلُهُ مِنْ حَيْثُ لَا تَرَوْنهُمْ …

اى فرزندان آدم! شيطان شما را نفريبد چنان كه پدر و مادر شما را از بهشت بيرون كرد، لباس ايشان را از تن‏شان مى‏كند تا عورت‏هاشان را به ايشان بنماياند، شيطان و دسته وى شما را از آنجايى مى‏بينند كه شما نمى‏بينيد، …

( 2854) كه ز اشك چشم او روييد نبت                                                    كه چرا اندر جريدة لاست، ثبت

‏

اشاره به آيه 18 از سوره اعراف وَ يا آدَمُ اُسْكُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُكَ اَلْجَنَّةَ فَكُلا مِنْ حَيْثُ شِئْتُما وَ لا تَقْرَبا هذِهِ اَلشَّجَرَةَ فَتَكُونا مِنَ اَلظَّالِمِينَ 7: 19 يعنى اى آدم تو و زوجه‏ات در بهشت ساكن شويد و هر چه مى‏خواهيد بخوريد ولى باين درخت نزديك نشويد كه از ستمكاران شويد.

نَبت: گياه. «پس آدم صد سال بر سر آن كوه (سرانديب) گريست از درد گناه خويش و هر آبى كه از چشم آن مى‏ريخت بدان كوه درختان رستنى و پلپله و بليله و ديگر داروها می روئید.» (قصص الانبياء جويرى)

 ( 2855) تو قياسى گير طرّاريش را

كه چنان سرور ،كَنَد، زو ريش را

ريش كندن: كنايت از دريغ خوردن.

( 2856) الحذر اى گِل پرستان از شرش                                                        تيغ لاحولى زنيد اندر سرش

گل پرست: كنايت از طالبان دنيا و نعمت‏هاى آن.

تيغ لا حول: «لاَ حَولَ وَ لا قُوَّةَ إلاَّ بِاللَّهِ العَلِيِّ العَظيم» است كه براى گريز از وسوسه شيطان گفته مى‏شود.

( 2857) كو همى‏بيند شما را از كمين

كه شما او را نمى‏بينيد ،هين

آيه 26 از سوره اعراف إِنَّهُ يَراكُمْ هُوَ وَ قَبِيلُهُ مِنْ حَيْثُ لا تَرَوْنَهُمْ 7: 27 يعنى شيطان و قبيله‏اش از طرفى شما را مى‏بينند كه شما آنها را نمى‏بينيد

( 2858) دائما صيّاد، ريزد دانه‏ها

دانه پيدا باشد و پنهان دغا

دغا: مکر و فریب. انعام / 43/ ص132: فَلَوْ لَا إِذْ جَاءَهُم بَأْسُنَا تَضرَّعُواْ وَ لَاكِن قَسَتْ قُلُوبهُمْ وَ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَنُ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ

پس چرا وقتى عذاب ما را ديدند تضرع نكردند، و ليكن دلهاى‏شان سخت شد و شيطان عمل زشت‏شان را برايشان زينت داد

یوسف / 18 / ص237: وَ جَاءُو عَلىَ‏ قَمِيصِهِ بِدَمٍ كَذِبٍ  قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنفُسُكُمْ أَمْرًا  فَصَبرٌْ جَمِيلٌ  وَ اللَّهُ الْمُسْتَعَانُ عَلىَ‏ مَا تَصِفُونَ

و پيراهن وى را با خون دروغين بياوردند، گفت (چنين نيست) بلكه دلهاى شما كارى بزرگ را به نظرتان نيكو نموده، صبرى نيكو بايد و خداست كه در اين باب از او كمك بايد خواست

 

بازدیدها: 5